Κυπριανός: the unofficial biography

«Ο Έλληνας αν και σπάνια αποκτά δύναμη όταν την αποκτήσει μεθά απ’ αυτήν και από αξιοκατάκριτος συκοφάντης μεταβάλλεται σε πλεονέκτη τύραννο.. .»
Έτσι έγραψε ο William Turner το 1815 για τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό. (είναι ξένος όμως οπότε η γνώμη του δεν μετρά και τα έγραψε εκ του πονηρού.)

Ο Κυπριανός γεννήθηκε το 1756 στον Στρόβολο (τρανή απόδειξη ότι δεν είναι μόνο οι Παφίτες που γίνονται Αρχιεπίσκοποι σε αυτό το νησί.) Όπως στις μέρες μας στόχος κάθε οικογένειας είναι να έχει ένα παιδί στη δημόσια υπηρεσία ή σε καμιά τράπεζα, το όνειρο κάθε οικογένειας εκείνη την εποχή ήταν να έχει τουλάχιστον ένα παιδί να «σταδιοδρομεί» σε τομείς που σχετίζονταν με την Εκκλησία. Hence το άγχος να γεννήσουν αγόρια. Ο Κυπριανός λοιπόν, στάληκε πακέτο στο θείο του που ήταν μοναχός στη Μονή Μαχαιρά όπου και έλαβε την πρώτη του μόρφωση.

Σε κάποια φάση τον έστειλαν να κάνει έρανο στη Μολδαβία για το μοναστήρι, αλλά αυτός κατάφερε να παρακολουθήσει ανώτερα θεολογικά και φιλολογικά μαθήματα στη Μολδαβία και Ρουμανία, με τη βοήθεια του ηγεμόνα Μιχαήλ Σούτσου. Έμεινε στο εξωτερικό συνολικά 19 χρόνια. Βασικά πήγε για έρανο και απέκτησε PhD. Όπως και με την υποτροφία Fulbright. Την πιάνουν για να σπουδάσουν και χάνονται στα εξωτερικά. Επιδή έζησε στη Ρουμανία την περίοδο που δημιουργήθηκε η Φιλική Εταιρεία, πολλοί του χρεώνουν ότι ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Επιδή σπούδασες στο Λονδίνο στα swinging sixties, δεν σημαίνει ότι ήξερες τους Beatles.

Επιστρέφοντας πίσω στην Κύπρο ήταν over qualified για ένα απλό μοναστήρι και βρέθηκε στην Αρχιεπισκοπή ως βοηθός του Αρχιεπισκόπου Χρύσανθου. Επιδή ο Χρύσανθος ήταν με το ένα πόδι μέσα στον τάφο, ο Κυπριανός ανέλαβε ενεργό δράση σε όλους τους τομείς της εκκλησίας και φρόντισε να βάλει και το άλλο πόδι του Αρχιεπισκόπου μέσα στον τάφο.

Το 1804 χειρίστηκε με επιτυχία μια εξέγερση (Οθωμανών, λόγω φτώχειας) αποτρέποντας τους εξεγερθέντες Οθωμανούς από του να λεηλατήσουν την Αρχιεπισκοπή και να προβούν σε διάφορες άλλες βιαιότητες εναντίον των Χριστιανών κατοίκων της Λευκωσίας, αλλά αναμίχθηκε ενεργά και στα όσα επακολούθησαν, μέχρι την τελική καταστολή της εξέγερσης. Αναμίχθηκε, εκ μέρους του αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου, στις διαπραγματεύσεις για παράδοση των εξεγερθέντων, αλλά επίσης χειρίστηκε το όλο ζήτημα των δαπανών του τουρκικού στρατεύματος το οποίο είχε σταλεί στην Κύπρο για καταστολή του κινήματος. Τα χρέη της Αρχιεπισκοπής ανήλθαν τότε περίπου σε 2.000.000 γρόσια, το δε όλο πρόβλημα της αποπληρωμής τους, με επιβολή ειδικής (έκτακτης) βαριάς φορολογίας επί των Χριστιανών, ανέλαβε να χειριστεί ο Κυπριανός (να τα μαζέψει αυτός –δώστε για την ανάπαυση της ψυχής σας, δώστε-). Μαζεύτηκαν πολλά χρήματα αλλά τα χρέη δεν εξοφλήθηκαν, αντίθετα αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο, και είναι άγνωστο πώς χρησιμοποιήθηκαν, και πού, από τον Κυπριανό. Πιθανότατα ένα μέρος των χρημάτων αυτών χρησιμοποιήθηκε υπέρ των πολιτικών φίλων του ιδίου του Κυπριανού, προς προώθηση των φιλοδοξιών του (βλέπε στη συνέχεια).

Το δε χρέος 2.000.000 μην το ξεχάσετε, θα το ξαναβρούμε και αυτό στη συνέχεια.

Το 1810 έγινε Αρχιεπίσκοπος the good old church way. Με δολοπλοκίες και ύποπτο τρόπο (τι μου θυμίζει τώρα αυτό?). Οι υποστηρικτές του Κυπριανού διέδιδαν, ασφαλώς όχι εν αγνοία του, ότι ήταν απαράδεκτο να κυβερνάται η Κυπριακή Εκκλησία από μόνη την οικογένεια του αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου (τώρα αυτό γιατί μου θυμίζει Aristo Developers?). Πέρα όμως από τις διαδόσεις, η παράταξη του Κυπριανού, προχώρησε και σε ενέργειες καθόλα απαράδεκτες κατά του υπέργηρου και άρρωστου αρχιεπισκόπου που είχε ήδη προσφέρει κατά τη διάρκεια της μακράς αρχιεπισκοπείας του σημαντικές υπηρεσίες: με διάφορες παραστάσεις και με διάφορους τρόπους που πιθανότατα περιελάμβαναν και εξαγορασμούς, οι άνθρωποι του Κυπριανού - πιθανώς και με προσωπική συμμετοχή του ιδίου - κατόρθωσαν να πείσουν τις οθωμανικές αρχές να εκδώσουν αυτοκρατορικό διάταγμα για εξορία του Χρυσάνθου και του ανεψιού του, επισκόπου Κιτίου Χρυσάνθου (everybody was called Χρύσανθος). Πράγματι, ο γέρος και άρρωστος αρχιεπίσκοπος οδηγήθηκε, τον Ιούνιο 1810, στο δρόμο της εξορίας στην Εύβοια. Σχεδόν ταυτόχρονα με το αυτοκρατορικό διάταγμα εξορίας του δευτέρου έφθασαν στην Κύπρο και τα σχετικά σουλτανικά έγγραφα με τα οποία ο Κυπριανός διορίζετο νέος αρχιεπίσκοπος Κύπρου (σύμπτωση! σύμπτωση!).

Η χειροτονία του Κυπριανού αρχικά δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί εφόσον ο προκάτοχος του, αν και στάληκε στην εξορία, ωστόσο βρισκόταν ακόμη στη ζωή και δεν είχε καθαιρεθεί ούτε και υποβάλει παραίτηση και συνεπώς ο θρόνος του δεν ήταν κενός. Επενέβη τότε το Οικουμενικό πατριαρχείο, που με δυο επιστολές του - που κρίνονται ως αντικανονικές - διέτασσε τη χειροτονία του Κυπριανού. Απειλήθηκε τότε σοβαρή εκκλησιαστική κρίση. Ωστόσο την 1η Οκτωβρίου 1810 ο αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος πέθανε στην εξορία του, οπότε το κώλυμα της χειροτονίας του Κυπριανού ξεπεράστηκε. Η χειροτονία του ως νέου αρχιεπισκόπου Κύπρου έγινε στις 30 Οκτωβρίου 1810.

Το 1812 ίδρυσε την Ελληνική Σχολή Λευκωσίας (Παγκύπριο Γυμνάσιο) για να αποφοιτήσουν από εκεί όλα τα λαμπρά μυαλά της Κύπρου. Μετά, το 1900 ίδρυσαν οι Άγγλοι την Αγγλική Σχολή Λευκωσίας για τα υπόλοιπα λαμπρά μυαλά της Κύπρου, και έκτοτε υπάρχει πληθώρα λαμπρών μυαλών σε αυτή τη χώρα.

Όντας chartered accountant, o Κυπριανός βελτίωσε τα οικονομικά της Αρχιεπισκοπής (πληροφοριακά να αναφέρω ότι πριν τα ξενοδοχεία, η εκκλησία μονοπωλούσε την εμπορία σιτηρών. Έπαιρναν όλη την παραγωγή σε τιμές πού καθόριζαν οι ίδιοι και κατόπιν είτε την εξήγαν είτε την πωλούσαν σε ψηλές τιμές (αυτό το trick συνέβηκε περισσότερο από μια φορά). Ο Κυπριανός ζούσε με πολυτέλεια στην Αρχιεπισκοπή όπου φιλοξενήθηκαν και πολλοί ξένοι περιηγητές της εποχής που έζησαν από κοντά την αρχιεπισκοπική χουβαρντοσύνη με τα χρήματα του λαού. Είναι όμως όλοι ξένοι και δεν χρειάζεται να τους πιστέψουμε.

Ενώ υπάρχει record ότι υποσχέθηκε υλική βοήθεια στην Φιλική Εταιρεία και ότι ήρθε Φιλικός να την παραλάβει, δεν υπάρχει πουθενά record τι ύψους ήταν τελικά η βοήθεια και αν τελικά την έδωσε. Λεπτομέρειες. Οι Κύπριοι ξεσηκώθηκαν σε συμπαράσταση της Ελλάδας and that’s all you need to know.

Τώρα για το 1821, όντως εκτελέστηκε από τους Τούρκους, και όντως η κατηγορία ήταν ότι προσπαθούσε να εξεγείρει τους Χριστιανούς εναντίον των Οθωμανικών Αρχών. Θυμάστε όμως το χρέος των 2.000.000 γροσίων? Rumor has it, ότι ο Τούρκος διοικητής (ο γνωστός Κουτσιούκ Μεχμέτ) ήθελε να το πληρωθεί εδώ και τώρα, και λιμπίστηκε την περιουσία της Εκκλησίας. Τους πρόσαψε την κατηγορία της επανάστασης (εύκολο και γρήγορο) και καθάρισε. Οι Τούρκοι έβαλαν χέρι στην περιουσία της Εκκλησίας και ο Κυπριανός έγινε local hero και εθνομάρτυρας. Everybody happy.

Από όλο το πιο πάνω, το εκπαιδευτικό μας σύστημα συγκράτησε τα ακόλουθα:

Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός – ίδρυση Παγκυπρίου Γυμνασίου – μέλος Φιλικής Εταιρείας – δολοφονήθηκε άγρια το 1821 – εθνομάρτυρας – Βασίλης Μιχαηλίδης- η ρωμιοσύνη εννα χαθεί όντας ο κόσμος λείψει.



Κύρια πηγή για τις ημερομηνίες (πόσα να θυμάμαι) και το φρεσκάρισμα γεγονότων η ιστοσελίδα του κλιμάκιου πληροφορικής της δημοτικής εκπαίδευσης του υπουργείου παιδείας (surprisingly) και μια διάλεξη του Μιχάλη Μιχαήλ που παρακολούθησα για την Οθωμανοκρατία και την Κύπρο στο ΕΛΕΥΣΙΣ.