Η υποκειμενικότητα στα βιβλία

Διαβάζεις ένα βιβλίο. Εκεί που διαβάζεις νομίζεις ότι είδες την Αποκάλυψη, σου ήρθε ένα φλας. Νομίζεις ότι αυτό που διάβασες είναι και πολύ deep και profound και τρομερό.

Η απορία: Πως ξεχωρίζεις τις αμπελοφιλοσοφίες στα βιβλία από το real thing, αυτό που θα κρατήσει στο χρόνο και θα ενθουσιάσει και άλλες γενιές?

Η απάντηση: Δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις. Το πόσο βαθύ είναι ένα βιβλίο και πόσα μηνύματα περνά είναι καθαρά υποκειμενικό θέμα. Προσωπικά μπορεί να πιστεύω ότι η Jane Austen είπε τρομερές αλήθειες για το θέμα «σχέσεις» που ακόμα και 300 χρόνια αργότερα διαβάζονται και βγάζουν νόημα όπως όταν τα έγραψε το 1792. Για άλλους η Austen είναι μια αγάμητη Εγγλέζα που είχε μανία με το matchmaking. Υποκειμενικότητα. Είχα παλαιότερα γράψει ότι προσωπικά δεν καταλαβαίνω το Μυριβήλη, δεν βλέπω που είναι το μεγαλείο του και κάνει και χάλια διαφήμιση για την Ελλάδα. Μου είπαν ότι επειδή εγώ δεν τον καταλαβαίνω δεν σημαίνει ότι δεν είναι μεγάλος. Δεκτό. Αλλά τι σόι μεγάλος θέλεις να ονομάζεσαι όταν (νομίζει ότι) σε καταλαβαίνει μόνο μια μικρή μερίδα ελίτ? Είναι αυτό ιερός σκοπός να έχεις?

Ουδέποτε διαβάζω κριτικές για βιβλία. Όσες φορές αγόρασα ένα βιβλίο βασιζόμενη πάνω σε κριτική που διάβασα κάπου, εξελίχθηκε σε μεγάλη απογοήτευση. Τελευταίο παράδειγμα ήταν τα «Κινέζικα Κουτιά» της Σώτης Τριανταφύλλου. Διάβασα το βιβλίο αλλά προσωπικά με άφησε παγερά αδιάφορη ο αποξενωμένος ντετέκτιβ Μαλόουν της και το κόλλημα της συγγραφέα με τη Νέα Υόρκη. Μου θύμισε προσπάθεια συγγραφής έργου νουάρ, που δεν μου αρέσουν. Βρήκα τις περιγραφές της Νέας Υόρκης τόσο πιστές και λεπτομερείς που δεν θα μπορούσα να σκεφτώ την ιστορία με άλλο σκηνικό και να πω οκ, μιλά για την αποξένωση στις μεγάλες πόλεις. Μπορεί η συγγραφέας να ήθελε απλώς να γράψει μια ιστορία για τη Νέα Υόρκη όπου και έζησε αρκετά χρόνια. Fair enough. Ευσεβάστως υποβάλλω ότι προσωπικά δεν με άγγιξε. Υποκειμενικότητα.

Η γιαγιά Μαγκάιβερ παλαιότερα διάβαζε Άρλεκιν, τώρα διαβάζει αισθηματικά μυθιστορήματα. Από αυτά τα «τύπος- τύπισσα- κάτι έχουν- τους περνά- happy ending». Μέχρι και αυτό-εκδιδόμενους Κυπρίους «λογοτέχνες» διαβάζει. Διαβάζει αυτά διότι, λέει, δεν θέλει να σκέφτεται πολύ. Και δεν ξέρω πως, αλλά καταφέρνει και ταυτίζεται ιδιαίτερα με ιστορίες τύπου «αυτή Χριστιανή, αυτός Μουσουλμάνος, παντρεύονται και μετακομίζουν στα βάθη της Ασίας και όταν η τύπισσα γεννά το 5ο τους παιδί της πιάνει καημός να επιστρέψει στην Ευρώπη. Και δώστου οδοιπορικό μέσα στα βουνά παρέα με τους Κούρδους που είναι ευγενικοί και αρχοντικοί άνθρωποι με βαθιά φιλοσοφία» (όπως και τους Ινδιάνους της Αμερικής). Εγώ θέλω να ξεράσω, αλλά η υποκειμενικότητα είναι ανθρώπινο δικαίωμα.

Η εξαίρεση της υποκειμενικότητας: Ο Paolo Coelho. Για να ταυτιστείς μαζί του πρέπει να είσαι ή σχιζοφρενής που βλέπει οράματα στο άσχετο (και υπάρχουν πολύ καλά χαπάκια γι’ αυτή την ασθένεια) ή να είσαι Βραζιλιάνα πουτάνα που ζει στη Γενεύη (πάρα πολύ πιθανό να είσαι. Μια πιθανότητα στα 7 εκατομμύρια.) Θέλει να γράψει παραμύθι? Θέλει να γράψει για σοβαρά issues? Τι θέλει να πει? Who knows? Who cares? Δεν υποφέρεται με τίποτα. Τουλάχιστον οι Κύπριοι αυτό αποκαλούμενοι «λογοτέχνες» δεν είναι παγκόσμιας εμβέλειας να επηρεάζουν ανυποψίαστες νοικοκυρές ανά το παγκόσμιο.

Προσοχή: Μην επιχειρήσετε να διαβάσετε βιβλίο του Coelho σε πτήση. Θα σας ωθήσει στην αεροπειρατεία.